Jeruzalem

De bekende Tempelberg in Jeruzalem heeft meerdere namen. Voor de moslims heet deze berg ‘Haram al-Sharif’, voor de joden is dit ‘Har ha-Bayit’ en in het Nederlands noemen we dit de Tempelberg of Moria berg. In elk van deze geloven is de berg in ieder geval heilig en zeer waardevol. Er zijn dan ook maar weinig bestemmingen op aarde waar meer religieuze betekenissen en mythes aan een plaats worden toebedeeld dan deze Tempelberg. Op de Tempelberg zijn bezienswaardigheden gelegen zoals de in Arabische stijl opgetrokken Rotskoepel en aan de zuidelijke kant de Al-Aqsamoskee. Beiden werden gebouwd door de Omajjaden in de zevende eeuw.

Een andere belangrijke bezienswaardigheid op de Tempelberg is de Klaagmuur. Deze muur heet officieel de Westmuur, omdat hij vroeger ten westen van de joodse tempel lag. Het plein aan de Westmuur is vrijwel altijd druk bezocht. Alles wat je hier ziet zijn uiterst belangrijke heiligdommen binnen de joodse en islamitische cultuur. Voor de christenen is het vaak niet meer dan een religieuze historische plek.

De meeste mensen zullen de Westmuur van Jeruzalem beter kennen als de ‘klaagmuur’. Deze naam werd verkregen doordat vele joden zich beklaagden aan deze muur om de verwoesting van de joodse tempel ‘Beit Adonai’. Hierop is de traditionele rouwdag ‘Tisja Beav’ van het jodendom ontstaan. Voor joden is de Tempelberg met de Westmuur de heiligste plaats ter wereld. Ook de moslims zien de Westmuur als heilige plaats. Volgens de koran heeft Mohammed Buraq hier de weg ontdekte die leidt naar de poort van de hemel.

De Westmuur in Jeruzalem is te vinden op de Tempelberg in het oude deel van de stad. Deze eeuwenoude Westmuur wordt nog altijd gebruikt als ‘klaagmuur’ en om er gebeden achter te laten door middel van briefjes. Mannen en vrouwen mogen niet samen, dus is er een duidelijke splitsing gemaakt. Naast de Westmuur zijn de Al-Aqsamoskee en de Rotskoepel gelegen.

Te midden van de ommuurde oude stad in Jeruzalem ligt de Heilige Grafkerk. Deze veelbezochte kerk wordt ook wel de ‘kerk van de opstanding’ genoemd. De Heilige Grafkerk van Jeruzalem staat dan ook op de plaats waar Christus begraven zou liggen. De kerk werd hier tijdens de kruistochten gebouwd aan het begin van de twaalfde eeuw en is sindsdien een belangrijk pelgrimsoord. Het huidige uiterlijk is echter grotendeels een erfenis uit de negentiende eeuw. Veel geweld en uiteindelijk een zware brand had de voorgaande oude kerk dusdanig veel schade berokkend dat het deels herbouwd moest worden.

De kerk is door de eeuwen heen door verschillende groeperingen beheerd. Uiteindelijk gebeurt dit door een zestal confessies in een gezamenlijk beheer. Dat deze confessies het niet altijd eens zijn met elkaar, is terug te zien aan het achterstallige onderhoud en bijvoorbeeld de houten trap schuin boven de ingang. Deze trap staat al sinds de achttiende eeuw hier en mag niet verwijderd worden zonder dat daar een onderlinge overeenkomst tussen de zes partijen over is bereikt. Veel bezoekers komen vooral naar de Heilige Grafkerk om de eeuwenoude graftombe te bewonderen waarvan men zegt dat Jezus Christus er begraven was voor zijn verrijzenis. Deze is te vinden in de rotunda van de Heilige Grafkerk.

Ver in de tweede helft van de zevende eeuw werd er door kalief Abd al-Malik opdracht gegeven tot het bouwen van een gedenkplaats. De Rotskoepel heeft daarmee een oude houten moskee vervangen. De duidelijk aanwezige Byzantijnse architectuur laat zich vooral zien in de decoratie. Er is veel fijn handwerk aan te pas gekomen en kundige bouwtechnische vaardigheden. De koepel heeft een doorsnede van zo’n twintig meter en is voorzien van bladgoud. Verder tref je er vele zuilen en pilaren en opmerkelijke mozaïeken versieringen. Tijdens de negende eeuw zijn er nog een aantal aanpassingen gedaan onder het bewind van kalief al-Mamun, een islamitische humanist. Zijn naam werd hierbij vereeuwigd in het gebouw.

Voor meer geschiedenis over de stad Jeruzalem breng je het best een bezoek aan het Israel Museum. Dit grootste culturele instituut van Israel werd opgericht in 1965 en staat sindsdien bekend als één van de beste archeologische musea ter wereld. De collectie van het Israel Museum betreft onder meer joodse kunst, archeologische stukken uit verschillende religieuze periodes, Egyptische mummies, sculpturen van onder andere Isamu Noguchi en tijdelijke exposities. Middels een audio guide worden er allerlei details verteld en uitgelegd.

Het Yad Vashem Holocaust herinneringscentrum is het grootste en compleetste Holocaust herdenkingsmuseum ter wereld. Sinds 2005 heeft het museum een nieuw onderkomen. Dit bijzonder langwerpig vormgegeven gebouw bevindt zich grotendeels onder de grond, waar het ruimte biedt aan zo’n tien tentoonstellingsruimtes.

Het ontwerp is afkomstig van de Canadese-Israëlische architect Moshe Safdie. Dramatische patronen en geometrische vormen zijn typerend voor zijn stijl en die komen dan ook duidelijk terug in het Yad Vashem Holocaust History Museum. De donkere geschiedenis van de Holocaust wordt in dit museum vanuit het joodse perspectief vertaald door middel van persoonlijke bezittingen, foto’s, beeldmateriaal, getuigenverklaringen en andere vormen. Het eind van het museum is ingericht als Hall of Names. Hier staan alle namen van joden die zijn omgekomen tijdens de Holocaust.

Aan de ‘Rehov ha-Melekh Jorj’ oftewel de King George street bevindt zich de Grote Synagoge van Jeruzalem. Een eerder besluit voor het bouwen van een synagoge was afkomstig van de rabbijnen Abraham Isaac Kook en Yaakov Meir in 1923. Het huidige Orthodoxe joodse gebedshuis werd echter omstreeks 1982 gebouwd in opdracht van de rabbijn Zalman Druck. Voor de realisatie werd de van joodse afkomst, Schotse zakenman en filantroop Sir Isaac Wolfson benaderd. Hij en zijn familie beschouwden de investering als een hommage aan alle joden die zijn omgekomen tijdens de Holocaust.

Aan de zuidelijke kant van de Tempelberg bevindt zich de Al-Aqsamoskee van Jeruzalem. Als grootste moskee van Jeruzalem biedt het plaats aan meer dan vijfduizend moslims. Voor niet-moslims is het niet toegestaan de moskee te bezoeken. De Al-Aqsamoskee werd gebouwd in de zevende eeuw onder leiding van Abd al-Malik en later diens zoon Al-Walid. Helaas hebben verschillende aardbevingen en veroveringen veel schade berokkend waardoor er meerder restauraties hebben plaatsgevonden.

De islamitische en ook Romaanse architectuur is op meerdere vlakken zichtbaar. De koepel is van een later tijdperk. Die werd gebouwd onder leiding van A-Zahir. De Al-Aqsamoskee heeft een minaret en er is veel veertiende-eeuwse decoratiekunst gebruikt. Tussen de Rotskoepel en de Al-Aqsamoskee tref je het ‘al-Kas’ fontein. Het wordt gebruikt voor rituele wassingen van gezicht, handen en voeten.

Ten oosten van Jeruzalem bevindt zich de berg Har HaZeitim’, ook wel Olijfberg genoemd. De naam werd gegeven omdat er zoveel olijfbomen groeien. In de Bijbel wordt de Olijfberg beschreven als de plaats waar Jezus werd overgedragen aan de Romeinen en waarvandaan God alle overledenen tot leven zou wekken aan het einde der tijden. Behalve deze en andere verhalen is de Olijfberg ook een heilige plek waar veel invloedrijke personen begraven zijn, waaronder rabbijnen, profeten en andere heiligen.

In de joodse wijk van Jeruzalem werd omstreeks 1700 de Hurva-synagoge gebouwd. De opdracht tot bouwen van dit joodse gebedshuis was afkomstig van rabbijn Judah HeHasid. Helaas kwam het project in de problemen na diens overlijden en werd het later zelfs in brand gestoken. Later kwam er een verbod op het bouwen van synagogen en was de Hurva-synagoge voor lange tijd niet veel meer dan een ruïne.

Pas halverwege de negentiende eeuw werd er serieus een ontwerp gemaakt voor de herbouw van de synagoge. De naam veranderde hiermee naar de grootste financier Jakob Rothschild in Beis Yaakov, huis van Jacob. Helaas heeft ook dit ontwerp veel te lijden gehad tijdens de verwoestingen van de in 1948 gevreesde Arabische-Israëlische oorlog. Het huidige uiterlijk van de nog altijd in de volksmond genoemde Hurva-synagoge dateert uit 2009/2010.

Liefhebbers kunnen er een rondleiding boeken. Je kunt ook via een trap aan de buitenzijde de koepel van de Hurva-synagoge betreden. Het uitzicht van hieraf over Jeruzalem is fenomenaal te noemen.