Hoorn

Het centrale plein van Hoorn heet de Roode Steen. Ook de naam Kaasmarkt zul je geregeld tegenkomen. De naam Roode Steen is een verwijzing naar een steen waarop vroeger executies plaatsvonden. Die steen kleurde daarbij rood van het bloed. Je kunt de originele steen in het Westfries Museum bewonderen. Op het plein vind je een replica. De andere naam, het officieuze Kaasmarkt, vloeit voort uit een andere activiteit: het verhandelen van kaas. De Waag, dat het middelpunt van de kaasmarkt vormt, is een belangrijke bezienswaardigheid aan de Roode Steen. De Waag werd in 1609 gebouwd en was bedoeld om kaas en andere goederen te wegen. Tegenwoordig heeft de waag vooral een horecafunctie. Samen met de andere horecazaken zorgt dit vooral in de zomer voor levendige terrassen in het hart van Hoorn.

In Hoorn vind je een museum dat zich wat ons betreft tot de meest boeiende musea van Nederland mag rekenen. Het Museum van de Twintigste Eeuw is een reis door de vorige eeuw, waarbij je in chronologische volgorde langs interieurs loopt en verschillende oude gebruiksvoorwerpen kunt zien. De collectie beslaat vooral de periode 1900 tot en met de jaren tachtig van de vorige eeuw. Zeker voor wie wat ouder is (geboren in de voor pakweg 1985-1990) is het museum een feest der herkenning. Menig gebruiksvoorwerp, decoratiestuk of machine zal je terugbrengen naar lang vervlogen tijden. Het ‘o ja’-gevoel zal toenemen naarmate je tocht door het museum vordert. Voor ouders is het leuk om hun kinderen te laten zien hoe hun leven er vroeger een beetje uit zag.

Een stad als Hoorn moest vroeger verdedigd worden tegen ongewenste gasten. Vrijwel de complete verdedigingswerken van Hoorn zijn inmiddels gesloopt. Enkele historische gebouwen zijn gelukkig bewaard gebleven, zoals de uit 1508 stammende Maria- of Kruittoren. Nog indrukwekkender is de Hoofdtoren. Dat komt mede door zijn formaat en de ligging. De vrije ligging aan de haven van Hoorn zorgt ervoor dat je eigenlijk niet om de Hoofdtoren als je in dit mooie stukje van Hoorn rondwandelt. De Hoofdtoren stamt uit het jaar 1532 en is opgetrokken uit kalksteen en baksteen. In de Hoofdtoren is tegenwoordig een restaurant gevestigd. Als je hier bij goed weer op het terras gaat zitten, dan zit je op een van de beste plekjes van Hoorn. Vergeet niet om ook even naar de kademuur net ten noorden van de toren te kijken. Daar bevindt zich een standbeeld van ‘De scheepsjongens van Bontekoe’, naar het beroemde in 1924 geschreven jeugdboek.

Vanuit Hoorn vertrekt een van de mooiste historische treinritten van Nederland: de Museum Stoomtram Hoorn-Medemblik. Vanuit het voormalige goederen- en rangeeremplacement van station Hoorn kun je een rit maken langs een aantal prachtige Noord-Hollandse steden en dorpen. De rit wordt uitgevoerd met trammaterieel dat rijdt over een lokaalspoorweg. Je kunt vanuit Hoorn naar Medemblik reizen met de stoomtram en van daaruit eventueel nog met het museumschip ‘Friesland’ doorvaren naar Enkhuizen. Behalve de stoomtramrit is het museumterrein in Hoorn natuurlijk ook een museum op zich. Hier kun je een permanente tentoonstelling bekijken en kun je het Seinhuis bezoeken.

Hoorn kwam in de zeventiende eeuw op een gegeven moment havencapaciteit te kort. Om dat probleem op te lossen heeft men het Oostereiland en het Westereiland aangelegd. Op het kunstmatige Oostereiland werden pakhuizen en woningen gebouwd. Nadat de pakhuizen overbodig werden heeft het complex verschillende andere functies gekregen. Zo is het gedurende lange tijd gebruikt als gevangenis. Tegenwoordig vind je hierin een hotel, een bioscoop, kantoren en het Museum van de Twintigste Eeuw. De binnenplaats is vaak een oase van rust. Deze heeft de naam “Krententuin” gekregen, wat vroeger in de volksmond gebruikt werd voor het hele complex.

Hoorn telde vroeger meerdere stadspoorten. Daar is er slechts eentje van bewaard gebleven: de Oosterpoort. Deze stadsport stamt uit 1578 en verving de vroegere eerste Oosterpoort, die dichter richting de stad stond en in 1818 uiteindelijk afgebroken is. Jarenlang vormde de Oosterpoort de enige toegang tot het oostelijke deel van de stad. Daar is halverwege de vorige eeuw verandering in gekomen toen de Willemsweg aangelegd was. De Oosterpoort werd afgesloten voor alle motorvoertuigen. Je kunt er nog wel op de fiets of lopend doorheen. De Oosterpoort is in twee fases gebouwd. Het huisje op de poort is in 1601 toegevoegd.

Hoorn is de grootste stad van de regio West-Friesland, mede doordat het grotere Alkmaar slechts deels tot deze regio behoort. Hoorn is daardoor een prima plek om een Westfries Museum te vestigen. Dit regionaal historisch museum is gevestigd in een aantal gebouwen in het hart van de stad: het 17e-eeuwse Statencollege en de twee panden daar rechts van gelegen. De natuurstenen gevel in Hollandse renaissancestijl is indrukwekkend te noemen. Alleen de gevel van dit gebouw is al een bezienswaardigheid op zich.

De collectie van het Westfries Museum is vooral gericht op de cultuurgeschiedenis van de stad en de regio West-Friesland. De nadruk ligt op de periode tussen 1500 en 1800. Mede door de vele zeventiende-eeuwse objecten heeft het Westfries Museum de bijnaam ‘Museum over de Gouden Eeuw’.

De gouden jaren van Hoorn hebben prachtige gevels opgeleverd. Niet voor niets dat de monumentenlijst van de stad honderden bouwwerken telt. Wie op school goed opgelet heeft die zal tijdens een wandeling door Hoorn alle varianten van de typisch Hollandse gevel kunnen ontdekken. Denk aan de klassieke trapgevel, de tuitgevel, de halsgevel en de klokgevel. Je zult niet lang hoeven zoeken om dit kwartet compleet te maken. Sommige panden zijn voorzien van prachtige beelden, krullen, vazen en andere versieringen. Vergeet daarom niet om in Hoorn zeker geregeld omhoog te kijken.

De Noorderkerk is een parochiekerk die in gotische stijl is opgetrokken. Hij is gebouwd tussen 1440 en 1519. Van oorsprong is de Noorderkerk een rooms-katholieke kerk. Ook dit geloofsgebouw ontsnapte niet aan de reformatie die in de zestiende eeuw door Holland raasde. Sinds 1572 is het een eeuwenlang een Hervormde kerk geweest, met een daarop aangepast interieur. Opvallend onderdeel van de Noorderkerk is de armenkerk. Dit is een deel van de kerk dat voorzien is van kale houten banken en dito spreekstoel. Hier werden vroeger diensten voor arme mensen gehouden. De Noorderkerk, die ook wel bekend staat als Mariakerk of Vrouwenkerk, is tegenwoordig in particuliere handen.

De Zuiderzee kon ruw zijn en een gevaar vormen voor Hoorn en zijn schepen. Om de risico’s te beperken heeft Hoorn op verschillende manieren getracht het water en de wind onschadelijk te maken. Een mooi voorbeeld hiervan is Baadland, dat ook wel als Baatland geschreven wordt. Baadland is een kunstmatig schiereiland dat zorgde dat er ten noorden van de vluchthaven een nog beter beschutte Binnenhaven ontstond. Deze haven werd volop gebruikt voor het laden en lossen van vracht die door de schepen vervoerd werden. Veel van de historische waren- en handelshuizen zijn hier in volle glorie te bewonderen.