Fez

De oude binnenstad van Fez wordt aangeduid als Medina. Dit deel van de stad Fez staat boordevol historische en monumentale panden. De grootste bloeitijd was er tussen de dertiende en veertiende eeuw. In die tijd werd Fez namelijk tot hoofdstad benoemd in plaats van Marrakech. Uiteindelijk is dit Rabat geworden.

De medina van Fez is een doolhof van smalle straten met daarin kleine winkeltjes, marktkooplui, verse producten, kruiden, leerlooierijen, ezels en oude ambachten. Soms lijkt het werkelijk een reis terug in de tijd. Sinaasappelkisten worden op karren met ezels naar hun bestemming gebracht. Op uiteenlopende plaatsen worden de mooiste tapijten geknoopt, worden er rieten manden in elkaar gezet en hakt de slager er lustig op los in zijn kleine winkeltje. Hiertussen bevinden zich nog allerlei bezienswaardigheden, waaronder de koranschool ‘Bou Inania Medersa’, de tuin ‘Jardin Jnan Sbil’, leerlooierij ‘Moulay Abdellah Quarter’ en de moskee ‘Djemaa el Kairaouine’. De geuren en kleuren binnen de Medina van Fez zullen nog lang in je geheugen gegrift staan.

De toegangspoort tot de oude Medina van Fez noemt men Bab Bou Jeloud. De poort, die officieel als hoofdingang wordt gezien, wordt ondersteund door hoge muren die Fez el-Bali (oude stadsdeel) afscheiden van Fez el-Jedid (nieuwe stadsdeel). De Moorse bouwstijl is duidelijk zichtbaar bij Bab Bou Jeloud. Omstreeks 1913 werd deze poort met een prachtige blauwe kleur ingelegd. De kant van de Medina is in het groen gekleurd.

De Karaouine moskee is eigenlijk een universiteit. Het wordt door kenners ook wel als de oudste nog steeds opererende universiteit ter wereld gezien. Je kunt hier nog altijd terecht voor een universitaire religieuze studie. Al in de negende eeuw werd de Karaouine of Al Quaraouiyine moskee opgericht door Fatima al-Fihri, dochter van een rijke handelaar. Oorspronkelijk zou de Karaouine moskee qua grootte een gemiddelde moskee worden. Maar uiteindelijk is het een behoorlijk grote moskee geworden. Het bouwwerk wordt maar liefst door twee-honderd-zeventig pilaren ondersteund.

Voor niet-moslims is de Karaouine moskee helaas niet toegankelijk. Het loont echter wel de moeite om er omheen te wandelen, zodat je het bouwwerk vanuit verschillende posities kunt bewonderen.

In het moderne stadsdeel Fes el-Jedid bevindt zich het koninklijke paleis Dar el-Makhzen. Ooit verbleven er in dit dertiende-eeuwse paleis aan de Rue Essafae de meest machtige sultans. Inmiddels is het meer een regeringsgebouw waar zo nu en dan ook de koning van Marokko verblijft. De rijkelijk versierde Moorse poorten geven het paleis een statig uiterlijk. De hoge muren versterken dit gevoel.

De religieuze school Madrassa Bou Inania werd tussen 1350 en 1350 gebouwd in opdracht van Sultan Abu Annan Almareni. Deze populairste madrassa van Fez wordt als school gebruikt en op vrijdag als moskee. Zoals in elke moskee is er ook hier een algemene wasruimte waar rituele wassingen worden gedaan alvorens men de gebedsruimte betreedt. Deze ruimte noemt men ‘dar al-wuḍūʾ’. Andere ruimtes zijn ingericht als schoollokalen. De waterklok in de ‘Dar al-Magana’ is een bijzondere verwijzing naar de geschiedenis. Destijds werden er door middel van waterreservoirs tijdseenheden bepaald, zoals we dat nu ook kennen met zandlopers.

Het oude ambachtelijke looien van leersoorten wordt nog altijd veelvuldig uitgevoerd in Marokko. Bij Quartiers des Tanneurs kun je met al je zintuigen getuigen zijn van dit inhoudelijk bewerkelijke klusje. Deze leerlooierij is gelegen in één van de drukste delen in de Medina van Fez. Verschillende aardewerken ‘badkuipen’ zijn gevuld met water, gekleurde vloeistoffen en flinke lappen leer. De huiden die gebruikt worden zijn veelal de overblijfselen van geiten, paarden, ezels, schapen en dromedarissen. Na een spoeling in één van de baden, worden de huiden te drogen gelegd in de zon. Dit proces van leerlooien gebeurt al sinds de middeleeuwen op deze manier.

Vaak wordt deze ambacht overgedragen binnen een gezin en/of familie. Op meerdere plaatsen in Fez worden verschillende lederen producten aangeboden die bij Quartiers des Tanneurs bewerkt zijn. Denk hierbij aan portemonnees, sloffen, tassen en jassen.

In de stad Fez worden nog altijd verschillende ambachten uitgevoerd. Vaak nog op authentieke wijze. In het Nejjarine Museum of Wood Arts and Crafts kun je uiteenlopende kunstwerken en andere vakmanschappen ontdekken die elders in de stad nog worden uitgevoerd. Zo zijn er onder andere muziekinstrumenten en oude meubelstukken te bewonderen. Ook het gebouw op zich verdient bewondering. Vanaf het dakterras heb je een mooi uitzicht over de stad.

Het huidige fort Borj Nord van Fez is een verdedigingsbouwwerk uit de zestiende eeuw. Het werd destijds gebouwd in opdracht van Sultan Ahmed al-Mansur, die ook wel bekend staat als Ad-Dhahbi. Het was de zesde sultan uit de Saadian dynastie. Vanaf het terras kon met door middel van kanonnen de vijanden op afstand houden. Met de constructie van het Borj Nord fort werd destijds al rekening gehouden met het gewicht hiervan.

Vanaf Borj Nord heb je meteen een prachtig panoramisch uitzicht over de stad Fez. Behalve de functie van fort heeft de Borj Nord ook gediend als gevangenis en kazerne. Momenteel is er een militair museum in gevestigd.

De zeventiende-eeuwse Ibn Danan Synagoge is gelegen in de wijk Fes el-Jedid, niet ver van de stadspoort Semmarin Medina. De synagoge is vernoemd naar de Ibn Danan familie. De joodse gemeenschap die tijdens de zeventiende eeuw achter de Ibn Danan Synagoge woonden in de wijk Mellah, bestond uit zo’n twee-en-twintig-duizend personen. In het bouwwerk zijn duidelijke Islamitische en Marokkaanse invloeden te herkennen.

Na de sluiting van de deuren tijdens de Tweede Wereldoorlog is de Ibn Danan Synagoge behoorlijk in verval geraakt. Gelukkig heeft de stad het culturele belang er van ingezien en is er mede dankzij het ministerie van cultuur en de Joodse gemeenschap in Fez actie ondernomen. De Rabbi Shlomo Ibn Danan Synagoge in de Medina van Fez is tegenwoordig een populaire bezienswaardigheid en een herinnering uit het verleden. In de Marokkaanse stad Fez zijn meer dan twintig synagogen te vinden. De meeste zijn echter gesloten.

Het negentiende-eeuwse paleis Dar Batha is een prachtige bezienswaardigheid in Fez. Het is gelegen tegenover de Madrassa Bou Inania in de oude Medina. De opdracht tot de bouw van het Dar Batha paleis was afkomstig van de koning van Marokko, El-Hassan ben Mohammed ben Youssef el-Aloui oftewel Hassan II. Dar Batha is sinds 1915 ingericht als museum. Liefhebbers kunnen er genieten van prachtige decoratie, fonteinen, binnentuinen, aardewerk, sieraden en andere voorwerpen.